Whisky termen en uitleg
Aftershots
Zie Feints
American barrel
Inhoudsmaat van een Amerikaanse vat, nl. 173 tot 191 liter.
Angel’s share
Het deel alcohol dat door de jaren heen uit een vat ontsnapt (verdamping doorheen de wand). Gemiddeld is dit een percent per jaar. De spirit wordt tegenwoordig op ongeveer 68% ge-vat, vroeger lag dat percentage hoger. Aangezien whisky wettelijk minimum 40% moet hebben, is het belangrijk oude vaten op tijd te bottelen, of het is geen whisky meer. Een oplossing is een vat met een te laag alcoholpercentage te mengen met een vat met een hoger percentage, zodat de uiteindelijke botteling boven de 40% uitkomt.
Barrell
Vat.
Beslag
Zie Wort.
Blend
Whisky van distillaten van verschillende graansoorten (malt & grain) en verschillende distilleerderijen.
Blenden
Het mengen van whisky. De meeste single malts zijn ook blends van meerdere vaten malt whisky van de dezelfde distilleerderij.
Blended malt
Zie Vatted Malt.
Bonded warehouse
Warehouse waar whiskyvaten liggen waarop nog geen belasting is betaald.
Bottelen
Na rijping op het vat wordt de whisky overgebracht in flessen. Meestal wordt de whisky eerst versneden tot een alcoholpercentage van 40 of 43%. Wordt de whisky niet versneden, dan spreekt m’n van een Cask Strength whisky (whisky op vatsterkte).
Bottled in bond
Amerikaanse whiskey die minstens vier jaar heeft gerijpt.
Bourbon
Amerikaanse whiskey, gestookt uit minimum 50% maïs.
Burnt ale
Zie Pot ale.
Butt
Inhoudsmaat van een vat. Het grootste vat dat voor het rijpen van whisky wordt gebruikt, kan een 500 liter bevatten.
Cask strength
Whisky op vatsterkte, het alcoholgehalte dat de whisky heeft op het moment dat hij uit het vat komt. Synoniemen: Full Strength, Straight from the cask, Straight from the wood…
Chill-filtering
Vlak voor een whisky wordt gebotteld, wordt hij afgekoeld tot nèt onder het vriespunt. De troebeling die dan ontstaat wordt weggefilterd. Dit voorkomt vertroebeling wanneer bij het drinken water of ijs aan de whisky wordt toegevoegd.
Dit proces verwijdert sommige bestanddelen uit de whisky, bestanddelen die mee de smaak en karakter van de whisky bepalen. Wordt toegepast bij heel wat grote merken.
Coffey still
Distilleerproces om continu alcohol van een hoog percentage te stoken, meestal gebruikt voor grain whisky. Uitgevonden in 1831 door de heer Coffey. Ook Patent still genoemd.
Corn
Amerikaanse whiskey die voor grootste deel gestookt wordt van maïs.
Dhubh
Illegale whisky stokerij.
Draff
Restant aan vaste stoffen dat overblijft uit de wort (beslag) wanneer het wordt klaargemaakt voor het distilleren. Maakt ongeveer 25% uit van de wort en wordt gebruikt in veevoer.
Dram
Een whisky borrel.
Eestvloer
Zie Moutvloer.
Excise Duty
Naam van de belasting op alcohol in het Verenigde Koninkrijk.
Feints
Het laatste deel van het distillaat, bevat veel water en is erg onzuiver. Wordt niet gebruikt voor de whisky, maar teruggevoerd en opnieuw gestookt met het volgende distillaat. Ook wel aftershots genoemd.
Finishen
Na gerijpt te hebben op een klassiek whisky vat (meestal Bourbon), wordt de whisky nog enige tijd gerijpt op een ander type vat (Porto, Madeia, Rum, Cognac, Chardonnay…).
First fill
Een gebruikt vat (voor bourbon of sherry bv.) dat voor de eerste gebruikt wordt om whisky te rijpen.
Foreshots
Het eerste deel van het nieuwe distillaat, bevat nog veel vluchtige stoffen. Worden evenals de Feints teruggevoerd en opnieuw gedistilleerd.
Fresh spirit
Zie New spirit.
Full Strength
Zie Cask Strength.
Glen
Dal.
Grain whisky
Whisky gestookt van verschillende graansoorten.
Green malt
Gekiemde gerst die nog niet is gedroogd. Wordt gedroogd op de Kiln. Integenstelling tot wat de benaming doet vermoeden, geel van kleur.
Grist
Fijngemalen mout.
Heads
Zie Foreshots.
High wines
Zie Middle cut.
Hogshead
Inhoudsmaat van een vat. Een Hogsheadvat kan ongeveer 275 liter bevatten.
Kiln
Het drogen boven een vuur van kolen, centrale verwarming of turf stopt het kiemen van de gerst. De Kiln is vaak herkenbaar aan één of meer schoorstenen met pagodevormig dak.
Lade
Kunstmatige waterloop die water van een nabij gelegen rivier of meer naar de distilleerderij voert.
Loch
Langgerekt meer of strook water.
Low wines
Het eindproduct van de eerste distillatie, distillatie van de wash in de wash still. Bevat een 22% alcohol. Voor de tweede distillatie in de spiritstill worden de feints en de foreshots aan de low wines toegevoegd.
Malt
Mout.
Malt whisky
Whisky uitsluitend gemaakt van gemoute gerst.
Manager’s dram
Reeks bottelingen (begin jaren negentig) van de verschillende distillery managers van United Distillers, het huidige Diageo. Elke manager koos een vat uit z’n warehouse, een vat dat het bewijs moest leveren voor de kwaliteit van de distilleerderij.
Deze exclusieve bottelingen werden verdeeld onder de andere distillery managers, het personeel en relaties. Ze werden nooit te koop aangeboden. Met een beetje geluk kan je zo’n fles via een veilingsite op de kop tikken, maar je zal wel diep in de buidel moeten tasten.
Market House Whisky
Zie officiële botteling.
Marriage
Na de gewone rijping wordt het distillaat van twee vaten samengebracht in een ander vat om samen verder te rijpen alvorens te bottelen. Een vorm van blending.
Mashtun
Mengkuip waarin de gemoute gerst met warm water wordt vergemengd om het beslag te maken, de wort. Hier wordt de omzetting van dextrine in maltose voltooid.
Middle cut
Het middelste deel van het distillaat, m.a.w. het distillaat min de feints en de foreshots. Alleen dit deel is geschikt voor whisky.
Moonshining
Het illegaal stoken van whisky, wat vooral ’s nachts gebeurde.
Mout
Deels gekiemde gerst. Het kiemen van de gerst wordt gestopt door het drogen van de gerst.
Moutvloer
Vloer waarop de green malt wordt gespreid en gedroogd zodat de malt kan kiemen. Dit kiemen wordt gestopt bovenop een vloer met een fijn rasterwerk waardoor warme lucht wordt geblazen. Deze lucht kan verwarmd worden met turf, kolen of centrale verwarming. De rook van het (turf)vuur trekt in de gemoute gerstekorrels. Dit gebeurt op de Kiln.
Naloop
Zie Feints.
New spirit
Eindproduct van het distillatieproces (dus na de tweede of derde distillatie), klaar om op te rijpen op vaten.
Non chillfiltered
Zie Unchillfiltered.
Octave
Inhoudsmaat van een klein type vat, kan tussen 45 en 68 liter bevatten.
Officiële botteling
Botteling door de distilleerderij of de eigenaar ervan.
Oloroso
Sherryvariëteit van Jerez. Oloroso vaten worden regelmatig gebruikt voor het rijpen van whisky. Het vat zal dan ook een typisch aroma aan de whisky geven.
Onafhankelijke botteling
Botteling door een bottelaar die onafhankelijk van de distilleerderij opereert. De bottelaar koopt vaten op en bottelt deze onder eigen label, al dan niet voorzien van de naam van de distilleerderij. Zie post Onafhankelijke bottelaars.
Onversneden
Niet aangelengd met water. Whisky waarvan het alcoholpercentage na rijping op het vat niet teruggebracht is tot een bepaald alcoholpercentage alvorens gebotteld te zijn.
Ook wel: naam van een fantastische whisky blog.
Patent still
Zie Coffey still.
Pipe
Groot vat (500 liter) waarin eerder porto heeft gerijpt.
Poith
Ketel.
Pot ale
Restant dat overblijft na de eerste distillatie. Bevat geen alcohol en wordt – net zoals de Draff – gebruikt in veevoeder.
Poteen
Ierse naam voor illegaal gestookte whiskey.
Pottstill
Distilleerketel bestaande uit een wash still en een spirit still
PPM
Parts Per Million. Het aandeel fenolen in de whisky, welke het turfgehalte bepaalt. 1 PPM komt overéén met 1 deel fenolen in 1 miljoen delen whisky.
Ook niet geturfde whisky bevat fenolen, maar nooit meer dan 5 PPM. Bij 15 à 20 PPM spreken we van licht geturfde whisky, 30 à 40 PPM is zowat normaal geturfde whisky en alles daarboven kan men zwaar geturfde whisky noemen. De Octomore van Bruichladdich is ’s werelds zwaarst geturfde whisky met PPM van 80.
Proof
Schaal waarop het alcoholpercentage wordt weergegeven, verkregen door een hydro- en temperatuurmeter. In gebruik sinds het begin van de 20e eeuw. Andere methode is deze van Gay-Lussac.
Oorspronkelijk betekende ‘proof’ dat de verkregen alcohol op drinksterkte was. Men toonde dat aan door buskruit met de alcohol te bevochtigen en in brand te steken. De helderheid van de vlam bepaalde het juiste gehalte.
Pure malt
Zie Vatted malt.
Quarter
Inhoudsmaat van een (klein) type vat. Een Qarter Cask kan tussen 127 en 159 liter bevatten.
Raw cask
Zie Cask Strength.
Refill (cask)
Vat dat eerder al gebruikt is voor het rijpen van whisky. Dus geen First fill. Zie ook Second fill en Third fill.
Rye
Amerikaanse en Canadese whisk(e)y die voor meer dan de helft uit rogge gestookt wordt.
Second fill
Een vat dat voor de tweede maal gebruikt wordt om whisky te rijpen.
Single barrel
Zie Single Cask.
Single cask
Botteling van één specifiek vat. Een vat kan tot wel 700 flessen bevatten, naargelang het type van het vat, de leeftijd (hoe ouder, hoe minder whisky er in het vat zit) en de dichtheid van het vat.
Single grain whisky
Whisky van verschillende graansoorten, maar van één en dezelfde distilleerderij.
Single malt whisky
Whisky gestookt in één specifieke distilleerderij en uitsluitend van gemoute gerst.
Spent lees
Het afval, de restanten van het tweede (of derde) distillaat. Dit kan o.a. koper van de stills zijn.
Spirit safe
Glazen kast waardoor de spirit loopt en waar de middle cut wordt gescheiden van de foreshots en de feints. Door de belastingdienst verzegeld.
Spirit still
Tweede distillatieketel. Hierin worden de low wines samen met de feints en de foreshots opnieuw gedistilleerd tot ongeveer 72% alcohol. Voor drievoudig gedistilleerde whisky’s (triple distilled) fungeert een andere spirit still als derde distillatieketel.
Steeps
Tanks gebruikt voor de productie van malt (mouten van de gerst).
Straight from the cask
Zie Cask Strength.
Straight from the wood
Zie Cask Strength.
Straight whiskey
Amerikaanse whiskey die minstens twee jaar heeft gerijpt.
Tails
Zie Feints.
Third fill
Een vat dat voor de derde maal gebruikt wordt om whisky te rijpen.
Tumbler
Breed en rond Amerikaans whiskyglas met een dikke bodem en rechte wanden. Niet geschikt om whisky te proeven, enkel om het te zuipen.
Uisquebaugh
Keltische naam voor whisky. Betekent ‘water of life’ of levenswater. Verschillende schrijfwijzen.
Unchillfiltered
Niet koud gefilterde whisky. Zie Chill-filtering.
Vatted malt
Blend van malt whisky (louter van gemoute gerst) van meerdere distilleerderijen. Synoniemen: Pure Malt of Blended Malt.
Versnijden
Na rijping op het vat wordt whisky vaak versneden alvorens gebotteld te worden. Met versnijden wordt bedoeld het aanlengen met water tot een bepaald alcoholpercentage, vaak 40% of 43%.
Vintage
Jaargang van een whisky distillaat. De meeste single malt whisky’s hebben wel een leeftijd (minimum leeftijd van de whisky die voor de botteling gebruikt is), maar geen jaargang.
Warehouse
Opslagplaats voor whiskyvaten. Daar rijpen de vaten tot ze gebotteld worden.
Wash
Het resultaat van het gistingsproces in de wash back, een beslag met een laag alcoholpercentage (8 à 10%). Eigenlijk een soort bier.
Wash back
Groot vat waarin de wort komende uit de mashtun wordt afgekoeld en vermengd met gist. De suikers in het mengsel worden omgezet in alcohol en koolzuurgas. De vaten waarin dit gebeurt, borrelen enorm en het koolzuurgas ontsnapt. Dit gistingsproces resulteert in de wash.
Wash still
Eerste distillatieketel. Het product van de eerste distillatie noemt men de low wines.
Whiskey
Schrijfwijze voor whisky uit Ierland en de Verenigde Staten.
Whisky
Een passie.
Wort
Beslag. Mengsel van gemoute gerst en warm water uit de mashtun. Hier worden o.a. de suikers uit de gerst in het water opgelost alvorens te worden overgepompt in de wash back.